Trả lời cho câu hỏi vì sao trẻ dưới 6 tuổi lại có thể tham gia thành công trong một lớp online, có lẽ trước hết cần định nghĩa thành công là gì.
Mình nhớ, hồi con học mầm non, mình lúc nào cũng làm trong ban phụ huynh với mục tiêu duy nhất là rủ các mẹ và các con tụ tập hoặc đi dã ngoại cuối tuần. Mình luôn cảm nhận đó có lẽ là điều làm con hạnh phúc nhất. Vì ở độ tuổi này con vẫn luôn cần bố mẹ, nhưng đã bắt đầu những bước đầu tiên bước ra thế giới bằng mối quan hệ tình bạn thì những chuyến đi chơi có cả bố mẹ, có cả bạn bè, có cả thiên nhiên và được vui chơi đã đời, còn gì thích thú hơn.
Thành công trên phương diện quan sát của Giang, và trong bối cảnh Covid, trẻ không được tự do ra ngoài cũng không được đến trường. Bản thân Giang thấy những em bé Giang đang dạy thật sự hạnh phúc. Chúng được ở gần bố mẹ, trong một môi trường thân quen và an toàn, và được làm những công việc chúng thích, với những hoạt động vừa vặn với giai đoạn lớn lên của trẻ, vừa có một chút thách thức lại vừa khả năng thành công, và chúng hoàn toàn được tôn trọng. Mỗi ngày chúng đều được sống trong cảm giác thỏa mãn. Và năng lực của sự tập trung, sự ham học hỏi, sự độc lập tự chủ, kỹ năng vận động, phép giao tiếp lịch sự nhã nhặn đều được vun đắp mỗi ngày. Với tôi, vậy là thành công.
1. Tầm quan trọng của phương pháp
Tôi nghĩ đây là điều quan trọng nhất, có lẽ chỉ với Montessori điều này được dễ dàng thực hiện:
– Triết lý Follow the child: Chỉ khi đứa trẻ cảm thấy được tự do và tôn trọng chúng mới có hứng thú để làm việc. Trong lớp học này trẻ luôn được tự do và tôn trọng. Trong một lớp học Montessori offline, trẻ sẽ chỉ bị can thiệp khi trẻ có dấu hiệu phá hoại giáo cụ hoặc môi trường, làm ảnh hưởng đến công việc của bạn khác và gây nguy hiểm cho chính mình. Còn lại trẻ hoàn toàn tự do. Nếu cần thu hút trẻ, cô giáo sẽ có 1000 cách khác nhau để trẻ bị cuốn vào những công việc có ích. Trong lớp học online này cũng vậy. Trẻ được tự do lựa chọn hoạt động của mình. Cô giáo chỉ hướng dẫn bài khi trẻ “đề xuất”, hoặc khi thấy trẻ thực sự không có công việc gì. Nhưng ngay cả khi đó, nếu trẻ từ chối thì cô cũng luôn kiên trì đợi đến khi trẻ sẵn sàng. Mấy hôm đầu mình mới vào lớp, chưa quen với cách làm việc online, các cô còn dặn mình:”nếu mày thấy trẻ đang nằm trên bàn và ngáp thì tốt nhất là đợi, vì có mời thì cũng nhận được cái lắc đầu từ chối thôi”. Trẻ có thể làm việc trên bàn, dưới sàn, trẻ tự lấy đồ ăn chiều bất cứ khi nào muốn. Thỉnh thoảng nếu trẻ ra ngoài tầm ngắm, thường trẻ sẽ xin phép hoặc được bố mẹ thông báo nhưng mình thấy hầu hết đều rất ít.
– Công thức cho sự khởi đầu: bất kể lớp học Mon nào cũng vậy, lớp học sẽ thường bắt đầu với rất ít bạn (có thể là 
với trẻ ở các độ tuổi khác nhau đều học trong cùng một lớp như một xã hội mini thu nhỏ. Và luôn bắt đầu với những bài học lịch sự nhã nhặn, qua những bài học này trẻ sẽ tự nhận ra rằng, à, trong môi trường này mình sẽ hành xử theo cách như vậy. Trẻ được sinh ra với sự hoàn hảo và luôn muốn mình là người có ích, là một phần quan trọng của cộng đồng. 8 thành viên đầu tiên này cùng với sự làm mẫu của cô giáo trong từng cách nói chuyện, đứng ngồi, đi lại… sẽ tạo ra một xã hội trật tự, bình yên, an toàn, nhã nhặn. Và khi đảm bảo những điều đó, lớp học sẽ lần lượt thêm từng trẻ mới. Trẻ mới này sẽ rất nhanh chóng bắt chước trẻ cũ về cách làm việc trong lớp. Trẻ mới chỉ được thêm vào khi trẻ cũ đã hoàn toàn “bình yên trong lớp học”. Và lớp online này, cách làm cũng tương tự. Vì vậy, mà trong lớp vừa hôm qua có một chuyện rất buồn cười.
với trẻ ở các độ tuổi khác nhau đều học trong cùng một lớp như một xã hội mini thu nhỏ. Và luôn bắt đầu với những bài học lịch sự nhã nhặn, qua những bài học này trẻ sẽ tự nhận ra rằng, à, trong môi trường này mình sẽ hành xử theo cách như vậy. Trẻ được sinh ra với sự hoàn hảo và luôn muốn mình là người có ích, là một phần quan trọng của cộng đồng. 8 thành viên đầu tiên này cùng với sự làm mẫu của cô giáo trong từng cách nói chuyện, đứng ngồi, đi lại… sẽ tạo ra một xã hội trật tự, bình yên, an toàn, nhã nhặn. Và khi đảm bảo những điều đó, lớp học sẽ lần lượt thêm từng trẻ mới. Trẻ mới này sẽ rất nhanh chóng bắt chước trẻ cũ về cách làm việc trong lớp. Trẻ mới chỉ được thêm vào khi trẻ cũ đã hoàn toàn “bình yên trong lớp học”. Và lớp online này, cách làm cũng tương tự. Vì vậy, mà trong lớp vừa hôm qua có một chuyện rất buồn cười.Bé A. bé nhất lớp với đôi mắt to tròn ngơ ngác đáng yêu một cách khó tả. Đang lớp học yên ắng, bé mở mic và nói: “cô ơi, con muốn làm một phép toán, cô có thể cho con một phép toán không?” Mình rất ngạc nhiên vì bé A. đã đến giai đoạn làm toán đâu nên không biết trả lời bé thế nào vì cô H. là người phụ trách chuỗi toán của bé. Mãi sau mình mới biết là bé bắt chước các anh chị lớn trong lớp thỉnh thoảng vẫn xin cô một phép toán để làm như vậy.
Bằng cách này, lớp học luôn ổn định vì các bé đều hiểu quy tắc để hòa nhập vào cộng đồng.
– Chu trình làm việc 3 giờ không gián đoạn, và 5 ngày/tuần: Trong bài viết trước mình có chia sẻ về việc 3h làm việc liên tục không gián đoạn. Chỉ khi đó, trẻ mới thực sự được thả sức tập trung vào điều trẻ muốn. Mình không tham gia lớp online này từ đầu nên không chắc về quá trình này. Nhưng với lớp offline, sự tập trung này là mục tiêu lớn của lớp học Mon, có những trẻ đến giờ cơm rồi vẫn nhất định tiếp tục công việc vì trẻ đang hoàn toàn chìm đắm vào cảm giác flow đó, và quá trình này được thiết lập từ từ tùy vào tình hình thực tế từ khi khởi tạo lớp học cho đến khi đạt được thời gian 3h làm việc không gián đoạn. Khi đó sự tập trung của trẻ được thỏa mãn tối đa. Cũng tương tự với 5 ngày/tuần, sự duy trì không gián đoạn này hỗ trợ cho thói quen và nhịp điệu của trẻ, khiến cho sự tập trung, sự tham gia của trẻ là hoàn toàn tự nhiên không cần nỗ lực như một vài người nghĩ_ học gì mà học suốt thế.
– Giáo cụ: Giáo cụ Montessori là một câu chuyện dài. Mình chỉ nói sơ ở đây, đó là sản phẩm của một quá trình nghiên cứu lâu dài của một bộ óc vĩ nhân và cả sự kế thừa và phát triển từ những vĩ nhân khác. Và nó được kiểm chứng hơn một thế kỷ với phạm vi toàn cầu. Giáo cụ là sự phù hợp với nhu cầu phát triển đối với từng giai đoạn nhạy cảm của trẻ. Giáo cụ Montessori khiến trẻ thỏa sức khám phá, chìm sâu vào đó theo cách mà trẻ muốn. Những giáo cụ này cùng với sự quan sát của cô, cùng triết lý về các giai đoạn nhạy cảm của trẻ khiến giáo viên khá dễ dàng trong việc giới thiệu một hoạt động “trúng” vào cái trẻ đang muốn, đúng cái mà “người mẹ tinh thần từ bên trong của trẻ” đang mời gọi trẻ tham gia, để phát huy tối đa cái “khát khao” đúng giai đoạn đó của trẻ. Vì vậy, trẻ sẽ thường mang giáo cụ đó ra làm đi làm lại ratas nhiều lần, rất nhiều cách khác nhau đến lúc nào trẻ cảm thấy hoàn toàn thỏa mãn thì lại “cô ơi, con sẵn sàng cho một hoạt động mới”
– Sự quan sát của giáo viên: có một tài liệu trong lớp gọi là DOS là quyển sổ ghi lại mọi hoạt động và phản ứng của trẻ đối với hoạt động đó. Một ánh mắt, một hành động, hay bất cứ điều gì phản ánh về sự thành thạo, sự khó khăn, sự không phù hợp, hiểu hay không hiểu, …. đều được cô note lại để làm tài liệu cho việc lên kế hoạch bài học. Từ những quan sát này, cô sẽ có cách dạy riêng với từng trẻ, chuẩn bị bài học phù hợp, hướng dẫn lại hoặc yêu cầu sự giúp đỡ nếu cần. Tất cả đều để đảm bảo trẻ luôn hứng thú với hoạt động một cách hoàn toàn tự nhiên, đúng với tiếng gọi bên trong trẻ.
– Nhịp điệu giờ học. Nhịp điệu này là một điều rất thú vị. Sẽ có lúc trẻ tập trung, lúc sao nhãng, lúc uể oải. Các cô luôn thủ sẵn những bài học nhóm nhỏ: vẽ tranh, kể chuyện, hát, đọc sách, show and tell… và bất cứ khi nào trẻ cần đều được thỏa mãn. Được thỏa mãn, trẻ lại hứng thú quay trở lại chọn một hoạt động mà trẻ thích, và tiếp tục công việc đó.
… tạm thời nghĩ đến đó :)))
2. Sự tham gia của gia đình
Sự tham gia của bố mẹ trong mô hình này là vô cùng quan trọng. Vì:
– Họ mua giáo cụ đầy đủ cho con
– Họ quan sát cô hướng dẫn con và trẻ lời con nếu con hỏi.
– Hỗ trợ trẻ với thiết bị để đảm bảo cô luôn quan sát được công việc của con và ghi chép lại.
– Chuẩn bị và đồng hành cùng con trong những hoạt động thực hành cuộc sống như làm bánh, cắm hoa, tiệc trà, đóng kịch,….
– và với một cô giáo như cô Giang, thì bố mẹ là người phiên dịch khi trẻ không hiểu hoặc cô không hiểu :))). Cũng có nhiều giờ học, cô Giang và bố mẹ ngồi nói chuyện văn hóa dân tộc với nhau cùng sự tham gia của trẻ. Rất là vui :)))
