Bước vào một lớp học Montessori bạn sẽ thường thấy hình ảnh trẻ làm việc của mình, cô giáo ngồi một góc, vô cùng lặng lẽ quan sát và ghi chép. Khác với giáo viên truyền thống, chủ động tạo ra những chủ đề, những hoạt động để thu hút trẻ thì giáo viên Mon lại bị chính hoạt động của trẻ thu hút.
Bạn có dễ dàng nhìn thấy xung mình, khi trẻ muốn chơi một món đồ chơi, khi trẻ làm việc nhà, thậm chí chơi tự do….người lớn chúng ta luôn một cách rất bản năng muốn xông ra để chỉ bảo, để hướng dẫn, được bao bọc mỗi khi nhìn thấy bàn tay bé xíu của trẻ đang vụng về, đang khó khăn, đang lúng túng … hoặc cũng có khi vì trẻ đang thao tác không đúng như ta nghĩ…? Thậm chí, bằng tình yêu “bao la biển cả” và óc phán đoán thần kỳ, người lớn chúng ta còn “ra tay” trước cả khi dấu hiệu đó xuất hiện. Bởi vì, ta luôn cảm thấy trẻ nhỏ cần che chở, cần hướng dẫn, cần chỉ bảo, cần bao bọc. Nhưng nếu không có sự “thông thái”, ta sẽ đánh mất cơ hội trẻ được trải nghiệm, khám phá về cuộc sống bằng chính bản thân mình.Trong khóa đào tạo của tôi, chúng tôi có hơn 20 giờ chỉ học mục QUAN SÁT và thực hành việc QUAN SÁT. Nhưng nó cũng chẳng dễ gì khi áp dụng vào thực tế. Khi ở trong lớp học, mỗi giáo viên đều cần một sức mạnh rất lớn của sự hiểu biết, của trí tuệ, của kinh nghiệm và của sự rèn luyện thay đổi thói quen để kiềm chế bản thân trước khi nói hoặc làm điều gì đó nhiều hơn những gì là “vừa đủ”.Và trên vai trò làm mẹ, tôi cũng cần luyện tập ngày này qua năm khác và vẫn tiếp tục rèn luyện để có thể “quan sát” con mình được tốt hơn. Khi chúng ta quan sát nhiều hơn, can thiệp ít hơn, chúng ta sẽ được tiệm cận càng nhiều với bản chất tốt đẹp của một đứa trẻ.
Trong bài này tôi sẽ chia sẻ về vấn đề QUAN SÁT trong lớp Montessori nhé.
1. Cách quan sát:
- Cô giáo sẽ ngồi lặng yên và gần như bất động trên một chiếc ghế. Được khuyến khích là ghế cao hơn để tầm mắt của cô không chạm vào ánh mắt trẻ và có thể bao quát được cả lớp học. Cô phải làm sao để trẻ không hề biết cô đang nhìn hoặc cảm thấy sự tồn tại của cô ở bên, nhưng nếu trẻ đến cần sự trợ giúp thì không bao giờ lờ đi. Bà Maria mô tả sự tĩnh lặng này bằng cách, mỗi khi muốn từ bỏ việc quan sát, hãy gập một tờ giấy thành 8 phần, và mỗi lần có ý định đó thì lấy bút tô hết một phần, sau đó đếm xem có bao nhiêu lần muốn từ bỏ việc quan sát. Bà cũng dùng hình ảnh trói chân vào ghế của mình, để loại bỏ ý muốn can thiệp vào công việc mà trẻ đang làm.
- Không thể hiện thái độ, không thể hiện ra ngoài bất cứ điều gì như niềm vui, sự thất vọng, sự yêu thích hay sự nhiệt tình. Tất cả đều gây ảnh hưởng đến sự làm việc độc lập của trẻ.
- Có mục tiêu với việc quan sát: trước khi bắt đầu việc quan sát, người giáo viên cần xác định mình cần quan sát điều gì: sự phản ứng của trẻ với giáo cụ, với công việc? nhịp điệu của lớp học? niềm yêu thích của trẻ? cảm xúc của trẻ? quan sát một trẻ hay cả lớp. Điều này là cần thiết khi một cô giáo thực tập như tôi bắt đầu bước chân vào thực hành. Nhưng sau đó thì khả năng quan sát tốt lên, tôi có thể quan sát nhiều thứ cùng một lúc.
- Quan sát với ánh mắt tươi mới mỗi ngày: đó là điều bắt buộc những cô giáo Mon phải rèn luyện, nhưng quả thật rất khó, chúng ta rất dễ đưa những định kiến hay những suy nghĩ riêng của mình tác động đến những điều khách quan thấy được. Trẻ thay đổi hàng ngày, những điều ngày hôm qua không chắc ngày hôm nay vẫn còn đúng. Vì vậy, luôn cần một tâm hồn tươi mới để ghi nhận trẻ mỗi ngày, một cái nhìn khách quan như một nhà khoa học, chỉ đơn giản đang quan sát hiện tượng gì đang diễn ra.
- Với con cái, tôi cũng luôn nhắc mình về khái niệm này để nhìn con. Con ngày mai sẽ khác với ngày hôm nay, vì vậy, điều con làm hôm nay không thể phán xét rằng con sẽ thế kia vào tương lai được. Điều này cũng giúp chúng ta dẹp bớt nỗi sợ hãi và tin tưởng vào con nhiều hơn.
Quan sát là một phần rất khác biệt tạo nên sự độc đáo và ưu việt của phương pháp giáo dục Montessori. Vậy quan sát để làm gì, mình sẽ chia sẻ trong bài tiếp theo nhé!
(còn nữa)
Ảnh: Không phải Giang đang quan sát đâu, Giang đang nghe trẻ chia sẻ về thành quả lao động của mình với đôi mắt mở to :))
