Xin hãy “giải phóng” con khỏi những thiết bị không cần thiết!

Khi trở thành cha mẹ, chúng ta thường bị cuốn vào cơn lốc của marketing và áp lực từ xã hội, khiến chúng ta tin rằng cần phải mua sắm hàng loạt thiết bị cho trẻ sơ sinh. Nhưng thực tế, nhiều món đồ trong số đó không chỉ không cần thiết mà còn có thể gây hại cho sự phát triển tự nhiên của trẻ. Hãy cùng giaoducdaudoi.com phân tích những thiết bị không cần thiết

Những thiết bị không cần thiết

Các bố mẹ yêu quý, đã ai nói với bạn rằng: chúng ta không cần phải mua mọi thiết bị trưng bày tại cửa hàng đồ dùng cho trẻ em chưa? Xin đừng rơi vào cái bẫy tin rằng những sản phẩm này là cần thiết, vì chúng được quảng cáo rầm rộ và mọi người xung quanh đều sử dụng chúng. Chúng ta ngây thơ tin rằng, không tốt thì tại sao lại được bày bán khắp nơi, có phải chỉ ở mỗi Việt Nam đâu, trên khắp thế giới cơ mà. Những nước phát triển như Mỹ, Châu âu còn dùng, đương nhiên chúng ta nên dùng rồi. Và chúng ta thậm chí còn dằn vặt bản thân vì không đủ tiền để mua hết những thứ đa năng đẹp mắt đó.

Trên mạng xã hội, tôi thường xuyên bắt gặp những post, short, reel … của những hot mom về một nhà toàn thiết bị hiện đại sẵn sàng chào đón em bé. Và cùng với sự lớn lên của trẻ thì lần lượt đồ chơi nhún, nôi rung, nôi điện, ghế tập ngồi, xe tập đi với đủ loại âm thanh, màu sắc, …dần được lấp đầy trong ngôi nhà khiến các bà mẹ khác vừa ngưỡng mộ, vừa trầm trồ thèm khát (nếu không đủ tiền mua)

Sự thật thì, những thiết bị kể phía trên, không chỉ là lãng phí tiền bạc, mà còn có thể gây hại cho sự phát triển của trẻ.

Sự phát triển tự nhiên của trẻ và nhu cầu thực sự

Một trong những điều quan trọng mà tôi đã học được là việc để trẻ tự do vận động và khám phá là rất cần thiết cho sự phát triển thể chất và cảm xúc của trẻ. Khi trẻ được tự do di chuyển, chúng sẽ phát triển khả năng vận động một cách tự nhiên, đầy đủ, chính xác với những gì cơ thể chúng cần thay vì dựa vào những thiết bị hỗ trợ. Chúng học được cách đi qua từng giai đoạn cần thiết để tự hoàn thiện cơ thể mình, những giai đoạn khởi phát từ bên trong không phải trẻ nào cũng giống nhau, chỉ cơ thể của chính trẻ đó mới biết được chính xác chúng cần làm gì để hoàn thiện. Mỗi tiến trình để đạt đến những cột mốc vận động cũng đều quan trọng như thời điểm đạt đến cột mốc vận động đó vậy

Theo lời khuyên của các chuyên gia về phương pháp CHĂM SÓC GIẢO DỤC TRẺ (EDUCARING): trẻ sơ sinh có nhu cầu vô cùng đơn giản: một chiếc giường, một chiếc cũi hoặc một chiếc nôi ngủ cùng giường (nếu cần), một chiếc địu hoặc xe đẩy (nếu có nhu cầu di chuyển nhiều), một chiếc bàn thay bỉm, một tấm thảm và một khu vực an toàn cho em bé chơi … vậy là đủ. Những vật dụng này giúp tạo ra môi trường an toàn cho trẻ, cho phép trẻ khám phá và phát triển một cách tự nhiên.

Áp lực từ xã hội và sự tự tin của cha mẹ

Nhiều ba mẹ, đặc biệt là những người lần đầu làm cha mẹ thường cảm thấy áp lực từ những gì họ thấy trên mạng xã hội hoặc từ bạn bè, từ những ồn ào của marketing và chủ nghĩa tiêu dùng lên ngôi. Họ lo lắng rằng con mình sẽ “thụt lùi” nếu không sử dụng những thiết bị hiện đại. Tuy nhiên, chúng ta cần nhớ rằng trẻ em có khả năng phát triển một cách tự nhiên, và việc ép buộc trẻ vào những tư thế mà người lớn cho là tốt có thể gây hại hơn là lợi.

Chúng ta hãy thử đặt câu hỏi: “Trẻ em đã làm gì trước khi tất cả những thiết bị này xuất hiện? Trẻ em có biết đi trước khi có xe tập đi không, có nhảy trước khi có đồ chơi nhún không? Trẻ em thời xưa có thiếu thốn, kém thông minh, vụng về về thể chất, chậm chạp và kém khả năng hơn không? Chúng có ít được yêu thương hơn không?”

Tương tự, chúng ta có thể hỏi liệu những đồ công nghệ hiện đại dành cho trẻ có mang lại nhiều thời gian rảnh rỗi hơn, nhiều sự thư giãn, tĩnh tâm hơn cho cha mẹ không. Theo cảm nhận của tôi là KHÔNG. Thực tế, khi chúng ta đặt một em bé vào các thiết bị hạn chế vận động tự do hoặc các vị trí do cha mẹ chủ động đặt trẻ vào đó, chúng ta có thể tạo ra thói quen phụ thuộc ở trẻ, điều này làm chúng ta mất nhiều thời gian hơn thay vì chúng ta để có thời gian rảnh. Em bé quen với việc được người lớn đặt vào vị trí sẽ có xu hướng tiếp tục cần sự chú ý của người lớn, thay vì phát triển thói quen chơi độc lập vui vẻ.

Có nên đặt bé nằm sấp (hay tummy time)

Tôi đã từng đi tìm câu trả lời cho câu hỏi này trong một thời gian khá dài. Tại sao Pikler và RIE đều nói rằng không nên đặt trẻ vào những tư thế mà trẻ không tự làm được – nhưng thực tế việc tummy time lại phổ biến rộng rãi trên toàn thế giới như vậy?

Một em bé có thể di chuyển tự do nhất khi được đặt nằm ngửa. Một số bác sĩ khuyên nên cho em bé “thời gian nằm sấp” khi chúng chỉ mới một hoặc hai tháng tuổi. Nhưng chuyên gia về trẻ sơ sinh Magda Gerber và người cố vấn của bà, bác sĩ nhi khoa Emmi Pikler, tin rằng trẻ sơ sinh nên được tin tưởng để “khám phá” tư thế nằm sấp chỉ khi chúng sẵn sàng, mà không cần sự trợ giúp của chúng ta.

Dưới đây là một thí nghiệm: hãy tự đặt bản thân bạn vào tư thế nằm sấp và sau đó nằm ngửa; so sánh hai tư thế về sự thoải mái và khả năng di chuyển. Có phải ở tư thế nằm sấp, sức mạnh ở cổ và thân trên của bạn ngay lập tức bị hạn chế. Bạn có cảm thấy bị mắc kẹt không?

Một em bé được đặt nằm ngửa ở một nơi an toàn có thể thoải mái nhìn ngắm xung quanh, duỗi người, uốn cong lưng, di chuyển tay chân, tự do quan sát tay và chân của mình, thậm chí tự cho ngón cái vào miệng để tự trấn an bản thân.

Cơ thể chúng ta hoạt động tốt nhất khi chúng ta được tự do di chuyển. Tôi đã tìm thấy bằng chứng cho điều này trong một nghiên cứu được nhắc đến trong cuộc hội thảo online Pikler toàn cầu năm 2021. Một em bé được cho nằm sấp khi chưa sẵn sàng, sẽ có tỉ lệ bị ngã từ tư thế ngồi nhiều hơn 10 lượt so với em bé không bị đặt ở tư thế nằm sấp.

Thiết bị hạn chế vận động của trẻ không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe vật lý mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần và ý chí của trẻ

Sự xuất hiện của ghế rung đã cướp đi cơ hội của nhiều đứa trẻ được tự do co duỗi và khám phá vận động, khám phá cơ thể của mình như nhu cầu vốn có. Thay vào đó, trẻ bị giữ ở một góc gần thẳng đứng và không thể di chuyển tự do, mông và chân được cố định bằng một nút thắt chữ T đảm bảo bé không bị trượt. Những chiếc ghế rung với nhiều mức độ khác nhau khiến những em bé của chúng ta bị kích thích liên tục và dần bị phụ thuộc vào sự kích thích đó. Nhiều ghi nhận những em bé thường xuyên ngồi trên chiếc ghế này gặp vấn đề về táo bón. Nếu người lớn chúng ta bị mắc kẹt trong chiếc ghế đó cả ngày, tôi nghĩ chúng ta cũng sẽ không thoải mái gì.

Đó không chỉ là hậu quả về thể chất, mà còn có thể là hậu quả về cảm xúc khi một em bé bị buộc vào một chiếc ghế hoặc bị nhấc lên khỏi mặt phẳng trong một thời gian dài. Magda Gerber đã cảnh báo, “Mỗi lần chúng ta đặt một em bé vào một vị trí mà em ấy không thể tự thay đổi, chúng ta tước đi khả năng di chuyển tự do của em bé ấy. Vì vậy, em bé sẽ cảm thấy thụ động, bất lực và kém tự tin.”

Tập ngồi cho em bé là một hoạt động cần được loại bỏ

Chúng ta thường nghe lời khuyên về việc nên để em bé tập ngồi khi em bé khoảng 6 tháng tuổi. Và việc tiêu chí này nằm trong check list của bác sỹ về sự phát triển “bình thường” của trẻ khiến cha mẹ luôn lo lắng con mình sẽ “thụt lùi” so với các bạn nếu đến tầm tháng đó trẻ không đạt được kỹ năng này.

Trong một nghiên cứu của viện Pikler, thời điểm đứa trẻ ngồi hay đứng thành thạo cách nhau rất nhiều tháng, đứa trẻ được tạo điều kiện để được vận động tự do và thời điểm đạt các mốc vận động như biết bò, biết đi đều do em bé tự quyết định đâu là thời điểm phù hợp nhất với cơ thể của mình. Và kết quả, xét trong dài hạn, đứa trẻ đều phát triển một cách chắc chắn và toàn diện về cơ thể vật lý và tinh thần.

Cũng giống như một em bé tự lẫy được khi cơ thể hoàn toàn sẵn sàng, một em bé cũng tìm thấy khả năng tự di chuyển từ tư thế nằm ngang trên sàn lên tư thế ngồi thẳng khi em bé thực sự đủ khả năng. Khi đứa trẻ đạt được tư thế này một cách tự nhiên, em ấy có thể chuyển mình trở lại tư thế nằm ngang để di chuyển khi em ấy muốn mà không cần sự giúp đỡ của người lớn. Quá trình em bé “vật lộn” luyện tập để đạt được tư thế này cũng quan trọng như thời điểm em bé đạt được mốc vận động này vậy. Lo lắng rằng con chúng ta sẽ “thụt lùi” là một trong những lý do khiến tất cả chúng ta khó cưỡng lại cám dỗ đặt em bé vào tư thế ngồi hoặc giữ em bé ở tư thế đứng.

Các bạn có thể thắc mắc rằng: rõ ràng khi đặt tư thế ngồi em bé rất hào hứng, và luôn yêu cầu cha mẹ đặt em bé ở tư thế đó. Và nghĩ rằng chúng ta đang tôn trọng nhu cầu của con!

Đúng vậy, nó cũng tương tự như em bé dưới 1 tuổi muốn ăn món mỳ tôm thơm ngon đầy gia vị – nhưng điều đó không có nghĩa là chúng ta sẽ nấu nó hàng ngày cho em bé ăn. Nếu em bé của chúng ta quen với việc chúng ta đặt em ấy vào tư thế ngồi, thì em ấy có thể trở nên ít sẵn lòng cố gắng tìm tư thế của riêng mình một cách độc lập. Thay vì tận hưởng tất cả những gì em ấy có thể làm, em ấy lại có thói quen mong đợi cha mẹ can thiệp.

Hãy tham khảo câu chuyện của 2 em bé dưới đây, một trong 2 em bé là Mon – con trai thứ 2 của tôi – một em bé không hề được tập ngồi

Khuyến khích sự phát triển tự nhiên

Làm cha mẹ chúng ta cần “thông thái” để nhìn xa hơn một dấu mốc, tuần, hoặc thậm chí tháng để thiết lập những thói quen lành mạnh phục vụ tốt nhất cho con chúng ta trong dài hạn, có khi là cả cuộc đời con sau này. Khuyến khích sự phát triển vận động tự nhiên thực sự rất đáng giá để con chúng ta được xây dựng sự cân bằng, sự phát triển đầy đủ mà chỉ có cơ thể con mới biết được đâu là thời điểm tốt nhất – nó thật sự rất đáng giá.

Cha mẹ cần hiểu rằng việc khuyến khích sự phát triển tự nhiên của trẻ là một hành trình dài. Chúng ta cần kiên nhẫn và chờ đợi sự sẵn sàng của trẻ. Việc cho trẻ thời gian để khám phá và phát triển theo cách riêng của chúng là rất quan trọng.

Khi trẻ được tự do phát triển khả năng vận động mà không cần can thiệp của người lớn hay sự hạn chế của các thiết bị hiện đại cho trẻ, chúng sẽ tự phát triển kỹ năng một cách độc lập và tự tin hơn. Điều này không chỉ giúp trẻ phát triển thể chất mà còn giúp trẻ phát triển tâm lý và cảm xúc.

Magda Gerber đã nói: “Chúng tôi tin rằng trẻ sơ sinh nên có khả năng di chuyển và khám phá tự do, lựa chọn và thay đổi tư thế cơ thể của mình, đến và đi như chúng muốn — trong môi trường an toàn và và thử thách vừa đủ cho người lớn cung cấp.” Đây là một triết lý nuôi dạy trẻ mà tôi theo đuổi và thực hành liên tục.

Bạn có thể tham khảo thêm các kiến thức về chơi tự do ở video này

Hy vọng rằng bài viết này sẽ giúp các bố mẹ nhận thức rõ hơn về nhu cầu thực sự của trẻ, từ đó có những quyết định đúng đắn trong việc lựa chọn các thiết bị phù hợp.

Hãy chia sẻ cho mình biết trải nghiệm, quan điểm, lựa chọn và câu hỏi của bạn bằng việc để lại lời nhắn ở phần bình luận để chúng ta có cơ hội trao đổi thêm để cùng nhau nuôi dạy những đứa trẻ tự tin, độc lập và khỏe mạnh bạn nhé!