L. thường làm việc trong một chiếc phòng tối hơn các bạn khác. L. thường làm việc một mình và rất ít khi thấy người lớn xuất hiện xung quanh cô bé. Khi được hỏi bố mẹ con có ở đó không, L. thường trả lời mẹ con đang ngủ hoặc mẹ con đang làm việc, bố con không ở đây. L. khiến mình chú ý và đặt nhiều câu hỏi từ những ngày đầu mình mới tham gia vào lớp học.
Vào thời gian đó, L. thường vắng mặt khá lâu trong lớp. Mình tự hỏi có nên hỏi con đang ở đâu không? L. thường xuyên chọn những việc dễ với độ tuổi của con: cắt, dán, tô màu hết cả một buổi học. L. thường mang đồ chơi như gấu bông, pop it, gối… và các cô thường nhắc “Chúng mình sẽ chơi đồ chơi này khi kết thúc lớp học nhé!” L. thường đổi những icon trên màn hình rồi gọi cô: “cô ơi con có hình trái tim này”. L. thường chia sẻ con có cái bờm tóc mới này, áo của con có hình này hình kia. Và cô bé thường xuyên mở mic để chia sẻ một điều gì đó cô bé quan sát được từ các bạn hoặc cô giáo trong lớp: “cô ơi, con thấy cô L. trong màn hình của cô H., các cô đang ở cùng với nhau phải không?” hay “Lớp chúng ta đang thiếu bạn này, bạn này, bạn kia, ủa, bạn E. đâu rồi cô?”…
Và L. thường từ chối khi cô mời làm việc cùng: “Con đang bận vẽ cô ạ”, “Con muốn đi popo bây giờ”, “Con đi uống nước đã” “Đến giờ con ăn bựa phụ rồi”. Và gần như hôm nào cô bé cũng hỏi: “Cô ơi đã hết giờ chưa?” có khi lớp chỉ mới trôi qua một nửa thời gian.
Câu nói thường xuyên của LiLy: “Teacher, I’m ready for a new story”. Có một vài lần, sau câu nói đấy, các cô trả lời Lily rằng: “Ok L. I have a work for you”. Và L. đáp lời: “Con đã nói là một câu chuyện cơ mà cô – không phải là công việc đâu ạ” (I said a story, not a work, teacher)
L. có đôi mắt biết cười, rất trong. Cô bé cũng thường xuyên cười hở cả chiếc răng cửa đã rụng. Và cô bé đã 6 tuổi, cô bé sắp vào lớp 1.
Chúng mình thường thảo luận cách làm việc nào hiệu quả với L. ở mỗi cuộc họp sau khi lớp học kết thúc. Ở độ tuổi này, các cô nhiều khi phải dùng force (một chút áp lực) hoặc giao nhiệm vụ cho trẻ. Cô I. thường mời L. và một phòng Breakout room riêng và giao nhiệm vụ cho cô bé. Dù yêu cầu “đọc một quyển sách hay một câu chuyện”, nhưng khi được giao nhiệm vụ gì đó cô bé cũng sãn sàng thực hiện. Nhưng thực sự, rất hiếm khi cô bé sẽ sàng tự chọn một công việc thử thách và cần nhiều sự tập trung hơn. Và cứ thế, xen kẽ vào những câu chuyện, show and tell hay bài học nhóm nhỏ, là những lần L. được mời vào phòng riêng làm việc theo nhiệm vụ. Dù có order một câu chuyện sau đó cô cũng khuyến khích show cho L. một nhiệm vụ mới.Với mình, L. cần sự chăm sóc đặc biệt hơn, nên mình tự mặc định trong đầu là cô I. – giáo viên Lead trong lớp sẽ phụ trách cô bé. Cho đến một ngày, sau quá trình quan sát đủ lâu, như bị thôi thúc, mình đề xuất với cô lead một số bài học khác mà mình tự thấy nó phù hợp với L. “Biết đâu cô bé hứng thú”. Và mình cũng tham gia hướng dẫn cô bé khi có cơ hội. Cùng với một chút nhí nhố chào hỏi, một vài câu chuyện thú vị hay một vài công việc thủ công, kèm với đó là những trò chơi của góc toán.
Và rồi, điều kỳ diệu đã xảy ra. Những ngày sau đó, tất cả mọi người đều cảm nhận rất rõ sự chuyển biến của cô bé. Cô bé luôn chủ động tìm một công việc thử thách hơn, tập trung hơn, và điều đáng vui nhất – niềm vui lấp lánh, sự tự hào ánh lên trên khuôn mặt. Cô bé tập trung vào công việc và chủ động yêu cầu một công việc mới. Dù vẫn “Cô ơi con đã sẵn sàng cho một câu chuyện mới” nhưng khi được hỏi: “Con muốn một hoạt động khác trước không” thì cô bé luôn đồng ý. Và cũng từ đó, luôn tự tạo cho mình cơ hội để làm nhiều hơn những hoạt động đòi hỏi nhiều kỹ năng cùng như nhiều sự tập trung hơn. Ví như hôm nay, Sau khi đọc xong một quyển sách, tôi thường cùng cô bé làm những câu quizz để tư duy sâu hơn về nội dung. Thế nhưng hôm nay cô bé đề xuất: “Cô ơi, tẹo nữa cô gửi ảnh câu hỏi cho con được không, con muốn được viết lại câu hỏi này”. Hay có một vài hôm, cô bé bảo: “Cô ơi, gửi giúp con 9 từ có âm /sh/ nhé, con muốn được viết…Cô bé trở nên linh hoạt, gắn kết vui vẻ hơn với các bạn, dường như cô bé quên hết những thú bông, những pop it, bờm, mũ… khi bước vào lớp học.Và trên hết là tôi nhìn thấy niềm vui đang thực sự hiện hữu trong ánh mắt và nụ cười ấy, từng câu nói, và sự hồ hởi show “thành quả làm việc” một cách say sưa của cô bé. Và cũng từ đó, chẳng mấy nghe tôi nghe thấy L. hỏi: “Cô ơi, sắp hết giờ chưa?”
⇒
Khi chúng ta nhìn con: con nghịch quá, con không nghe lời, con mất tập trung, con cãi lại hay ngỗ nghịch … có phải ta luôn lo lắng: “Con hư quá! Giờ đã thế này thì sau này sẽ ra sao? Mình cần làm gì để ngăn điều đó lại?”. Ta mải miết trong lo lắng và ép con vào khuôn khổ để phòng trừ một tương lai đáng sợ do ta tưởng tượng. Thế nhưng bạn biết không, tất cả những điều đó phản ánh rằng con chưa được thấu hiểu mà thôi. Sự “ngỗ ngược” như một khả năng tự bảo vệ của trẻ để thể hiện điều gì đó chưa phù hợp với quá trình phát triển. Là biểu hiện khi trẻ thiếu những hoạt động phù hợp với kỹ năng, nhu cầu và sở thích. Mỗi con người là một cá thể tích hợp gồm môi trường bên ngoài và yếu tố bên trong, và những em bé này đang chưa có sự ăn khớp giữa 2 yếu tố đó.
Khi chúng ta nhìn con: con nghịch quá, con không nghe lời, con mất tập trung, con cãi lại hay ngỗ nghịch … có phải ta luôn lo lắng: “Con hư quá! Giờ đã thế này thì sau này sẽ ra sao? Mình cần làm gì để ngăn điều đó lại?”. Ta mải miết trong lo lắng và ép con vào khuôn khổ để phòng trừ một tương lai đáng sợ do ta tưởng tượng. Thế nhưng bạn biết không, tất cả những điều đó phản ánh rằng con chưa được thấu hiểu mà thôi. Sự “ngỗ ngược” như một khả năng tự bảo vệ của trẻ để thể hiện điều gì đó chưa phù hợp với quá trình phát triển. Là biểu hiện khi trẻ thiếu những hoạt động phù hợp với kỹ năng, nhu cầu và sở thích. Mỗi con người là một cá thể tích hợp gồm môi trường bên ngoài và yếu tố bên trong, và những em bé này đang chưa có sự ăn khớp giữa 2 yếu tố đó.Vậy hãy đừng để nỗi sợ làm ta mất lòng tin vào trẻ. Hiếp tục vun đắp cái cây bé nhỏ đó với tình yêu, sự tin tưởng, tuệ trí để quan sát và giúp trẻ thỏa mãn được nhu cầu bên trong bằng một loại công việc gì đó vừa vặn với nhu cầu của trẻ: Con thường nói về điều gì? Con thường chơi trò chơi gì? Kỹ năng của con đang ở mức độ nào? Hoạt động gì có thể phù hợp với con lúc này? Con hứng thú và vui vẻ trong hoàn cảnh nào? Môi trường đã thực sự tạo điều kiện cho con chưa? Đã đủ ấm áp, an toàn, tin tưởng? …
Và bạn sẽ thấy, khi trẻ chỉ cần được thỏa mãn dù chỉ một điều thôi, sự thỏa mãn đó sẽ bỗng chốc khiến những điều bạn lo lắng kia tự dưng biến mất bằng một sự chuyển hóa bản năng từ bên trong đứa trẻ.
Tôi xin trích dẫn vài điều trong triết lý của Montessori để bạn tham khảo: “Khi trẻ bắt đầu tập trung vào một công việc gì đó thì những điều tiêu cực biến đi trong chớp mắt” hay “Sự bình thường hóa đến một cách vô cùng bất ngờ, dường như có một sự yểm bùa làm cho trẻ tập trung vào một công việc nào đó. Đứa trẻ trở nên tĩnh lặng, đầy mãn nguyện, tích cực, bình tĩnh và tràn đầy niềm vui.”Tôi cũng từng ngày nhắc mình đừng sợ hãi, bạn thì sao?
