Mình từng tham gia Workshop ngắn có phần thực hành về việc thay bỉm cho trẻ mấy năm về trước. Nhưng xong rồi mình cũng không nhớ về nó nhiều. Cho đến khi gặp lại triết lý và hướng dẫn đó trong khóa trợ tá giáo viên Montessori 0-3 tuổi với cô Munn. Và nhất là những video được quay tại trung tâm chăm sóc trẻ của Pikler và RIE nhiều năm về trước, những ấn tượng và xúc động đã khiến tôi không bao giờ có thể quay lại với cách thay bỉm khi xưa nữa: Vội vàng và nhanh chóng như sợ rằng nếu chậm lại đứa trẻ sẽ khó chịu, sẽ chạy mất trước khi công việc được hoàn thành. Thay vào đó, là tôi sẵn sàng với cả tâm hồn và thời gian của mình, sự chú tâm và hiện diện, những lời nói âu yếm dịu dàng, những giao tiếp lặp đi lặp lại, và những kiên nhẫn đợi chờ phản hồi. Và kết quả, đứa trẻ luôn sẵn sàng cho việc thay bỉm, và những gì mà điều này mang lại cho sự phát triển thể chất và tinh thần của trẻ, có lẽ cần một bài viết dài khác mới nói hết được. Hãy cùng Giáo dục đầu đời giúp bạn gắn kết yêu thương với con kể cả khi thay bỉm nhé
Thay bỉm là một khoảnh khắc gắn kết:
Việc thay bỉm được xây dựng để tạo ra sự thân mật. Tất cả những gì chúng ta cần làm để biến việc thay bỉm từ một nhiệm vụ khó khăn, đáng sợ thành một trải nghiệm hài lòng cho cả hai là THAY ĐỔI NHẬN THỨC CỦA CHÍNH MÌNH, coi khoảnh khắc này là cơ hội để phát triển mối quan hệ gần gũi hơn với con cái. Cần nhớ rằng, phải CHẬM LẠI. Tốc độ của trẻ sơ sinh chỉ bằng 5% tốc độ của người lớn thôi, hãy làm việc với trẻ theo tốc độ của trẻ. Bạn có thể thắc mặc rằng mình còn bao nhiêu việc, làm sao có thể dở hơi dành cả chục phút thay vì 10s cho việc thay bỉm được chứ? Thì bạn tự hỏi mình xem: Có phải bạn đang muốn nuôi dạy một em bé có tính tự lập, có niềm tin vào cuộc sống, vào bản thân mình, có sự kết nối gắn kết với mẹ cha? Nếu câu trả lời là có, thì đây chính xác là điều bạn nên ưu tiên trong những năm tháng đầu đời của trẻ. Không phải là việc chúng ta dành thời gian để dạy trẻ kiến thức, mà chính những khoảnh khắc chăm sóc này là lúc nhân cách của trẻ được hình thành.
Chúng ta cần cho trẻ tham gia vào quá trình thay bỉm này chứ không phải là cố gắng đánh lạc hướng trẻ. Những chuyển động của đôi bàn tay cần nhẹ nhàng thay vì vội vã, bận rộn. Chính những điều này sẽ làm cho nhiệm vụ tầm thường này trở thành thời gian bổ ích cho cả hai.
Tuy nhiên, điều này không phải lúc nào cũng dễ dàng, Công việc của trẻ là liên tục kiểm tra các giới hạn, có thể nói rằng trẻ sẽ không để cho việc chăm sóc được diễn ra dễ dàng đâu, bởi vì, việc nới rộng các giới hạn giúp cho trẻ phát triển lành mạnh mỗi ngày. Và sau đây là những gợi ý để việc thay bỉm trở thành những khoảnh khắc đẹp cả mẹ và con:
- Hãy bắt đầu bằng cái nhìn tôn trọng của chính chúng ta tới việc bỉm tã của trẻ.
- Khi bạn vào phòng và bạn … đánh rắm, bạn có muốn mọi người trong phòng sẽ ồ lên nhìn vào bạn, thay nhau bịt mũi rồi chỉ trỏ “ủ ôi, sao mà thối thế chứ?”. Tương tự, hãy dừng ngay việc bịt mũi, nhăn nhó và than vãn: bỉm đứa nào mà thối thế này hay “èo ơi, đứa nào ị, tè mà thối thế”. Hãy tôn trọng nhu cầu bản năng này của trẻ, đặc biệt khi trẻ đang chưa thể tự lo cho mình. Bạn nghĩ rằng trẻ thì biết gì cơ chứ, sự lặp lại và thái độ, hành động của bạn sẽ xây đắp niềm tin của trẻ về việc trẻ nên “xấu hổ” cho việc tè và ị vào bỉm của mình đấy. Điều này không lâu đâu, sẽ gây khó khăn cho trẻ trong gia đoạn bỏ bỉm hay tập đi vệ sinh.
- Trẻ không thích bị gián đoạn khi đang chơi, vì vậy, dù bỉm của trẻ đã bẩn, hãy chờ đến một nhịp nghỉ trong quá trình chơi của trẻ đề đề xuất với trẻ việc thay bỉm một cách lịch sự và kín đáo thôi nhé. Nếu trẻ đã biết đi rồi, hãy hỏi trẻ muốn tự đi đến chỗ thay bỉm hay nhờ mẹ bế? Và nếu trẻ chưa sẵn sàng, trẻ kháng cự, hãy rộng rãi cho trẻ thêm thời gian: uhm, mẹ thấy con đang bận chơi, chúng ta sẽ thay bỉm trong 5ph nữa nhé.
- Khi thay bỉm cho trẻ, hãy hiện diện và chú tâm. Hãy tận hưởng thời gian này cùng nhau, và em bé của bạn cũng vậy. Giải phóng bản thân khỏi những lo lắng khác để tập trung vào trẻ trong vài phút này. Chậm lại. Ngay cả những em bé nhỏ nhất cũng cảm nhận được sự vội vàng hoặc phân tâm của chúng ta, và điều đó khiến chúng thay vì sẵn sàng tham gia một cách tích cực vào quá trình thay bỉm, chúng sẽ trở nên căng thẳng và kháng cự. Sự chậm rãi, nhẹ nhàng, chú tâm của chúng ta tạo ra lòng tin và sự hứng thú nơi trẻ cho công việc tưởng như nhàm chán này
- Nếu trẻ có vẻ bị phân tâm, hãy thừa nhận điều đó và chờ đợi.”Con vừa nghe tiếng chó sủa hả, con chó sửa thật là to, mẹ cũng nghe thấy đấy. Giờ có vẻ như nó không muốn sủa nữa rồi, giờ chúng ta lại tiếp tục thay bỉm nhé” Hoặc: “Con khóc à, mẹ thấy con đang khóc rồi. Mẹ có làm quá nhanh và khiến con khó chịu không. Con muốn mẹ ôm con một chút trước khi chúng ta bắt đầu không?”
Tôi đoán bạn đang nghĩ: Phiền phức quá, thế thì có mất cả buổi hay sao? Nếu bạn biết nó quan trọng như thế nào, hẳn bạn sẽ thấy điều đó là hoàn toàn xứng đáng. Đây là những “bối cảnh” để trẻ học được cách giao tiếp tôn trọng, cách kết nối và tin tưởng vào cuộc sống – đó chính là cách giáo dục tuyệt vời nhất cho giai đoạn đầu đời này. Có phải bạn đang muốn nuôi dưỡng một em bé có sự tự tin, tự lập, tin yêu cuộc sống ⇒ hãy ưu tiên thời gian cho việc thay bỉm này, hơn cả việc đọc sách hay bất cứ hình thức học tập, kích thích khác.
- Yêu cầu sự hỗ trợ từ em bé. Nhắc nhở bản thân chú ý đến toàn bộ cơ thể, không chỉ phần dưới của em bé. Đừng làm gì mà không nói trước với trẻ. Không chỉ chúng ta đang đối xử với trẻ một cách tôn trọng bằng cách cho trẻ biết điều gì đang xảy ra, mà chúng ta còn khuyến khích trẻ hấp thụ ngôn ngữ qua tất cả các giác quan (cảm giác lạnh của khăn ướt, âm thanh của cúc áo trên bộ đồ ngủ, …).
Bạn sẽ tìm thấy niềm vui trong sự phản hồi của em bé. Trẻ sẽ sớm cho bạn thấy rằng trẻ có thể đặt tay vào ống tay áo, co cơ bụng để giúp bạn nâng mông trẻ lên, nhấc và luồn từng chân vào ống quần hay bỉm, giữ tã và kem thay tã trong tay giúp mẹ … Khi thay bỉm xong , hãy hỏi trẻ, “Mẹ bế con lên nhé, sẵn sàng chưa nào?” em bé của chúng ta sẽ học cách duỗi tay về phía chúng ta để trả lời. Thật bất ngờ, ngay cả những em bé nhỏ nhất cũng phản ứng khi chúng ta yêu cầu bế chúng lên bằng cách chuẩn bị cơ bắp cho sự thay đổi độ cao và vị trí.
- Hãy linh hoạt. Mở lòng khi trẻ không thực hiện theo mong đợi của chúng ta. Khi khả năng vận động của em bé ngày càng phát triển, trẻ không còn chỉ nằm ngửa, chúng cần chúng ta điều chỉnh theo nhu cầu của chúng. Me bé có thể sẽ lật sấp, hoặc bò đi thay vì nằm yên một chỗ như trước. Trẻ nhỏ có thể cần đứng lên và thay bỉm ở tư thế này. Chúng ta hãy tiếp tục yêu cầu sự hợp tác, nhưng cũng hãy thỏa hiệp và cho phép trẻ làm theo cách của chúng để cùng nhau thực hiện việc thay bỉm hay mặc quần áo này.
- Hãy thử mời gọi trẻ tham gia nhiều hơn như để trẻ tham gia lau người, thoa kem dưỡng, hoặc tự cởi bỉm… Trẻ em ở mọi lứa tuổi đều muốn được tin tưởng và tạo cơ hội tự làm những việc chăm sóc bản thân khi có thể. Nếu bạ luôn có một tâm trí tin tưởng trẻ và sẵn lòng cho moi khả năng có thể xảy ra, bạn sẽ ngạc nhiên với những gì em bé của bạn có thể làm.
2. Mục tiêu của chúng ta là trở thành “ĐỐI TÁC”
Hãy luôn ghi nhớ răng, mục tiêu của chúng ta khi thay bỉm là xây dựng mối quan hệ “đối tác” với em bé chứ không phải là chúng ta đang PHẢI PHỤC VỤ KHÔNG CÔNG cho cái đứa không răng này.
Có phải tất cả các lần thay bỉm đều suôn sẻ và dễ dàng không? Câu trả lời là Không hề! Một đứa trẻ được sinh ra để thử thách chúng ta … thường xuyên. Đôi khi từ khi bắt đầu “vào việc” đã bất ổn rồi, có khi em bé quá mệt (hoặc chúng ta thì mệt) và mọi thứ trở thành một mớ hỗn độn thảm họa. Chúng ta quên đi rằng chúng ta đang cần kết nối — đôi khi chúng ta thậm chí còn bực mình, thậm chí ghét chính em bé của mình trong khoảnh khắc đó. JHãy coi đây là những khoảnh khắc bình thường trong cuộc sống. Tốt nhất là hãy chấp nhận những điều đó và thừa nhận với trẻ, “Wow, lần này không ổn lắm con nhỉ?”
Cô Ruth Anne Hammond giải thích trong cuốn sắc của cô, Respecting Babies (Tôn trọng trẻ) “Nếu một người mẹ vẫn thường chậm rãi, nhẹ nhàng và chú tâm khi làm việc với con, có một vài lúc lơ là, khó chịu – điều này thậm chí còn có thể hữu ích là điều hữu ích với trẻ, vì trẻ học được rằng cha mẹ của chúng là con người.”
Kết luận: Thay bỉm không chỉ là việc hoàn thành một nhiệm vụ, là việc chỉ phục vụ mục tiêu giúp em bé sạch sẽ mà ẩn sau đó là một nhiệm vụ lớn lao hơn rất nhiều: Bàn tay, những cái chạm của chúng ta là sự giới thiệu với em bé về thế giới này. Nếu chúng chạm vào một cách chậm rãi, nhẹ nhàng, và chờ đợi trẻ hợp tác thay vì yêu cầu, chúng ta sẽ được thưởng thức một sự gắn kết được xây dựng trên lòng tin, sự tôn trọng và nhận thức mãi mãi của trẻ về tầm quan trọng của mỗi thành viên trong mối quan hệ này.
Thay cho lời kết bằng một câu nói của bác sỹ Emmi Pikler: “ Người ta thường thấy những em bé sơ sinh hạnh phúc và vui vẻ nhất trong vòng tay của những bà mẹ luôn di chuyển với sự chậm rãi đầy trang trọng”.
Bạn đang có là bà mẹ như vậy không? việc thay bỉm hay quần áo cho bé có đang là khoảng thời gian thử thách của bạn không? Hãy để lại commend cho giáo dục đầu đời ở phần bình luận nhé!
(Tham khảo ý tưởng từ chia sẻ của cô Janet Lanbury)
